پیشگفتار
مقررات ملّی ساختمان مجموعه‌اي است از ضوابط فنی، اجرایی و حقوقی لازم‌الرعایه در طراحی، نظارت و اجراي عملیات ساختمانی اعم از تخریب، نوسازي، توسعه بنا، تعمیر و مرمت اساسی، تغییر کاربري و بهره‌برداري از ساختمان که به منظور تأمین ایمنی، بهره‌دهی مناسب، آسایش، بهداشت و صرفه اقتصادي فرد و جامعه وضع میگردد. در کشـور ما و در کنار مقررات ملّی ساختمان، مـدارك فنـی دیگر از قبیل آییننامه‌هاي ساختمانی، استانداردها و آیین کارهاي ساختمان سازي، مشخصات فنی ضمیمه پیمانها و نشریات ارشادي و آموزشی توسط مراجع مختلف تدوین و انتشار می یابد که گرچه از نظر کیفی و محتوایی حایز اهمیت هستند، اما با مقررات ملّی ساختمان تمایزهاي آشکاري دارند. آنچه مقررات ملّی ساختمان را از این قبیل مدارك متمایز می سازد، الزامی بودن، اختصاري بودن و سازگار بودن آن با شرایط کشور از حیث نیروي انسانی ماهر، کیفیت و کمیت مصالح ساختمانی، توان اقتصادي و اقلیم و محیط می باشد تا از این طریق نیل به هدفهاي پیشگفته ممکن گردد. در حقیقت مقررات ملّی ساختمان، مجموعه‌اي از حداقل هاي مورد نیاز و بایدها و نبایدهاي ساخت و ساز است که با توجه به شرایط فنی و اجرائی و توان مهندسی کشور و با بهره‌گیري از آخرین دستاوردهاي روز ملّی و بین‌المللی و براي آحاد جامعه کشور، تهیه و تدوین شده است.
مقدمه:
مبحث اول مقررات ملّی ساختمان تحت عنوان تعاریف، در قالب یکی از مجموعه مباحث مقررات ملّی ساختمان بمنظور آشنایی اولیه مهندسان و دست اندرکاران ساخت و ساز با الزامات، عناوین و بخشی از محتوي مباحث مقررات ملّی ساختمان و همچنین آشنایی با بعضی از تعاریف و اصطلاحات عمومی که در مباحث مذکور مورد استفاده قرار گرفته است، براي اولین بار در کشور تدوین شده است. این مبحث در دو بخش ارائه میگردد. بخش اول به کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان و دامنه کاربرد آنها پرداخته است و در بخش دوم، برخی از اصلاحات و تعاریفی که کاربرد آنها در مجموعه مباحث مقررات ملّی ساختمان جنبه عمومیت دارد ارائه گردیده است.
فهرست مطالب
1 -1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان
تعاریف: اول مبحث 1 -1 -1
1 -1 -2 مبحث دوم: نظامات اداري
1 -1 -3 مبحث سوم: حفاظت ساختمان در مقابل حریق
1 -1 -4 مبحث چهارم: الزامات عمومی ساختمان
1 -1 -5 مبحث پنجم: مصالح و فرآوردههاي ساختمانی
1 -1 -6 مبحث ششم: بارهاي وارد بر ساختمان
1 -1 -7 مبحث هفتم: پی و پی سازي
1 -1 -8 مبحث هشتم: طرح و اجراي ساختمانهاي با مصالح بنایی
1 -1 -9 مبحث نهم : طرح و اجراي ساختمانهاي بتن آرمه
1 -1 -10 مبحث دهم : طرح و اجراي ساختمانهاي فولادي
1 -1 -11 مبحث یازدهم: طرح و اجراي صنعتی ساختمانها
1 -1 -12 مبحث دوازدهم: ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا
1 -1 -13 مبحث سیزدهم: طرح و اجراي تأسیسات برقی ساختمانها
1 -1 -14 مبحث چهاردهم: تأسیسات مکانیکی
1 -1 -15 مبحث پانزدهم: آسانسورها و پلکان برقی
1 -1 -16 مبحث شانزدهم: تأسیسات بهداشتی
1 -1 -17 مبحث هفدهم: لوله کشی گاز طبیعی
1 -1 -18 مبحث هجدهم: عایقبندي و تنظیم صدا
1 -1 -19 مبحث نوزدهم: صرفه جویی در مصرف انرژي
1 -1 -20 مبحث بیستم: علائم و تابلوها
1 -1 -21 مبحث بیست و یکم: پدافند غیرعامل
1 -2 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان
1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان
1-1 -1 مبحث اول: تعاریف
1 -1 -1 -1 کلیات
مبحث اول مقررات ملّی ساختمان براي نخستین بار با هدف آشنایی اولیه مهندسان و بهره برداران با موضوعات و دامنه کاربرد و تعاریف به کار برده شده در مباحث مقررات ملّی ساختمان تدوین گردیده است. بدیهی است اگرچه در این مبحث به برخی الزامات مقرر در مباحث یاد شده پرداخته شده است لیکن به منظور اطلاع کافی و بهره برداري از محتویات و کلیات هر مبحث، مراجعه به مبحث مربوطه الزامی است.
1-1 -2 مبحث دوم: نظامات اداري
1 -1 -2 -1 کلیات
مبحث دوم مقررات ملّی ساختمان تحت عنوان نظامات اداري، در مجموع در جهت تنسیق امور مهندسی و خدمات مورد انتظار به منظور رفع ابهامات و مشکلاتی که در اجراي قانون وجود داشت تنظیم گردیده است، در این مبحث ابتدا به تبیین آئین نامه اجرائی ماده 33 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و سپس به مجموع شیوه نامه هاي آئین نامه اجرائی مصوب پرداخته شده است و براي هر یک از عوامل مؤثر در ساخت و ساز اعم از دستگاههاي اجرائی و عهده دار کنترل، سازمانهاي نظام مهندسی ساختمان و مراجع صدور پروانه و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی، تکالیف روشنی تعیین گردیده است.
در مجموعه شیوه نامه ها، کلیه موارد مترتب بر طراحی، اجرا و نظارت ساختمان، متضمن عوامل اجرائی مربوطه، اشخاص حقیقی و حقوقی و دفاتر مهندسی با تعیین حدود صلاحیت و ظرفیت اشتغال اشخاص یادشده، تبیین گردیده است. جزئیات مربوط به دفترچه اطلاعات ساختمان و شناسنامه فنی و ملکی و برخی از شیوه نامه هاي مرتبط با ساخت و ساز از دیگر موضوعاتی است که در این مبحث مورد توجه واقع شده است.
1-1 -3 مبحث سوم: حفاظت ساختمان در مقابل حریق
کلیات 1 -1-3 -1
اجراي تأسیسات برقی و مکانیکی در ساختمانها، استفاده از مصالح سـوختنی، توسـعه شـبکه هـاي انرژي، برق و گاز و بکارگیري تجهیزات گوناگون سبب افزایش احتمال آتش سوزي در سـاختمان هـا گردیده است و به همین دلیل توجه به موضوع حفاظت ساختمانها در برابر حریق، امـري الزامـی و اجتناب ناپذیر محسوب میگردد. در همین راستا مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان به عنوان یکی از مباحث مقررات ملّی ساختمان منتشر گردیده است.
بر اساس مقررات این مبحث بمنظور حفظ جان و مال انسانها و فراهم سـاختن ایمنـی لازم در برابـر آتش سوزي، رعایت اصولی در طراحی و اجراي ساختمانها ضروري است که مهمترین آن عبارتند از:
* پیشبینی راههاي خروج جهت خارج شدن بموقع و ایمـن افـراد از سـاختمان و انتقـال آنـان بـه مکانهاي امن.
* تأمین تمهیدات لازم در طراحی و اجراي ساختمانها بمنظور پیشگیري از بروز حریق.
* فراهم ساختن شبکه‌هاي علائمی محافظ (تشخیص، هشدار، اعلام) و امکانات مهار، کنترل و اطفاء حریق در ساختمان.
* جلوگیري از گسترش آتش و دود در ساختمان و سرایت حریق از یک ساختمان به ساختمان دیگر.
در مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان تأمین ایمنی لازم جهت "حفظ جان انسانها" بیش از هر امر دیگري مورد توجه بوده و به همین دلیل اولین بخش این مقررات شامل ضوابط مربوط به "راههاي خروج از بنا و فرار از حریق" میباشد که از بیشترین اهمیت و تأثیر در این راستا برخوردار است.
همچنین این مبحث با توجه به شرایط فنی، تخصصی و اجرایی موجود در کشور (از نظر وجود مهارتهاي لازم، مصالح، تجهیزات و نیز امکانات اقتصادي کشور) شامل ساختارها، مساحت، تعداد طبقات، موقعیت و ابعاد ساختمان میباشد.
بر اساس مقررات این مبحث از آنجا که در هر ساختمان باید کلیه پیشبینی‌ها و تمهیدات لازم جهت ایمنی ساکنان و متصرفان در برابر حریق فراهم گردد، ضروري است طراحی و اجراي ساختمانها به نحوي صورت گیرد که با توجه به کاربري، ابعاد و تعداد طبقات، به مدت مناسبی در برابر حریق مقاومت نموده و از گسترش حریق به فضاها یا ساختمانهاي مجاور جلوگیري شود.
در همین راستا بر اساس مقررات مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان توجه به الزامات اساسی زیر در طراحی و اجراي ساختمانها ضروري خواهد بود.
* طراحی و اجرا به نحوي باشد که در صورت وقوع حریق افراد بتوانند خود را از طریق مسیرهاي امن و مشخص شده به محل ایمنی در داخل یا خارج از ساختمان برسانند. بدین منظور باید مسیرهاي خروج از ساختمان و فرار از حریق به تعداد کافی و با ظرفیت لازم پیشبینی شده و در محلهـاي مناسبی از ساختمان قرار گیرند، به نحوي که افراد قادر باشند در صورت وقوع حریق بدون تشویش و اضطراب خود را به محل امن برسانند و روشنایی لازم و مناسب در مسیرهاي فرار تامین شده و کلیه خروجیها به نحو مناسب علامتگـذاري و مشـخص شـوند . همچنـین تمهیـدات لازم بـراي جلوگیري از نفوذ شعله و دود به مسیرهاي خروج به نحو مناسب و با توجه به کاربري، ابعاد و ارتفاع ساختمان پیشبینی گردد.
* به منظور جلوگیري از گسترش حریق متناسب با کاربري و ابعاد ساختمان فضابنديهاي مناسب در داخل ساختمان، به وسیله ساختارهاي مقاوم حریق، صورت گیرد و راههـاي ارتبـاطی و فضـاهاي پنهان نظیر شفتها، محل عبور کابلها و لوله‌ها، فضاهاي مجوف بین دیوارها و نماهـاي خـارجی ساختمان و غیره به نحوي طراحی و اجرا شوند که از گسـترش حریـق از طریـق درب داخـل آن هـا جلوگیري به عمل آید. همچنین دیوارهاي مشترك بین ساختمانها به نحوي طراحی و اجرا شوند که در برابر گسترش حریق از یک ساختمان به ساختمان دیگر مقاومت نمایند و دیوارهاي خارجی ساختمان، متناسب با کاربري و ابعاد ساختمان در برابر گسترش حریق بـه خـارج از آن مقاومـت نمایند.
* کلیه تمهیدات لازم جهت دسترسی نیروهاي آتشنشانی به محل حریق در ساختمان در نظر گرفته شود و راه رسیدن خودروها، وسایل و امکانات آتشنشانی به مجاورت ساختمان وجود داشته باشد.
همچنین براي دسترسی نیروهاي آتشنشانی به فضاهاي داخلی ساختمان مسیرهاي امن در نظـر گرفته شود و به تناسب کاربري و ابعاد ساختمان، براي اسـتفاده نیروهاي آتـش نشـانی، امکانـات اطفایی در داخل ساختمان پیشبینی گردد.