معاون سابق سازمان هواپیمایی: «اگر فرض کنیم که اقدامات آمریکا نهایتا به لغو برجام منجر شود، طبعا می‌تواند باعث شود گشایش‌های حاصل از برجام به نقطه قبلی برگردد و اجازه عملیاتی‌شدن قراردادها داده نشود اما برای تشخیص این موضوع باید به محتوای قراردادها دسترسی داشت ولي با توجه به محرمانه‌بودن این قراردادها نمی‌توان گفت درصورتی‌که یکی از طرفین از اجرای تعهدات خود سر باز بزند، طرف مقابل چه اقداماتی را می‌تواند در دستور کار قرار دهد. مهم‌ترین تأثیر منفی اقدامات اخیر آمریکا می‌تواند بر فاینانسرهایی باشد که شرایط خرید هواپیما با کمک فاینانس‌ها را فراهم می‌کردند. درصورتی‌که فاینانسرها تحت تأثیر اقدامات آمریکا از ارائه فاینانس به ایران خودداری کنند نیز می‌توان با درنظرگرفتن ردیف بودجه عمومی برای نوسازی حمل‌ونقل هوایی یا استفاده از ذخیره ارزی نسبت به خرید نقدی هواپیما اقدام کرد. با این حساب احتمالا موضوع خرید هواپیما از شرکت ایرباس چندان تحت تأثیر این اقدامات قرار نمی‌گیرد و قضیه این شرکت با بحث شرکت بويینگ کاملا متفاوت است. خرید هواپیما یک برنامه استراتژیک است و شرکت‌های هواپیمایی بدون نظر دولت‌ها نمی‌توانند هواپیما بفروشند. معاملات هواپیماهای نو نیز از طریق شرکت‌های هواپیمایی مثل بويینگ و ایرباس معمولا با اعمال نظر دولت‌ها همراه است و این شرکت‌ها تابع مقررات دولت خود هستند بنابراین در چنین شرایطی شانس بويینگ برای همکاری با ایران کمتر خواهد بود». جمعه‌شب بود که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده پس از چند روز انتظار و گمانه‌زنی رسانه‌های مختلف در برابر دوربین‌های تلویزیونی حاضر شد و از استراتژی جدید خود در قبال ایران سخن گفت. سخنانی که اگرچه بسیار پرخاشگرانه و دور از ادب بود اما فاصله‌ای بسیار زیاد با شایعات مختلف درباره فشارهای احتمالی بر ایران داشت. ترامپ تصمیم‌گیری درباره برجام را به کنگره آمریکا واگذار کرد و مدعی شد تحریم‌هایی جدید علیه ایران اعمال خواهد کرد. در شرایطی که پس از سخنرانی ترامپ بازار ارز روز آرامی‌ را سپری کرد، «شرق» تأثیر احتمالی اقدامات جدید آمریکا بر قراردادهای اقتصادی پس از برجام را بررسی می‌کند:

توتال ایران را ترک نمی‌کند

منصور معظمی، معاون سابق وزارت نفت، معتقد است ترامپ در سخنرانی‌اش حرف تازه‌ای برای گفتن نداشته و نمی‌تواند خطری برای صنعت نفت ایران داشته باشد. معظمی در گفت‌وگو با «شرق» گفت: سخنان دور از شأن و نزاکت ترامپ صرفا تکرار حرف‌های گذشته او بود و به نظرم رئیس‌جمهور روحانی به خوبی و عالمانه پاسخ او را داد. اما آیا سخنان ترامپ تأثیری بر صنعت نفت و گاز ما خواهد داشت؟ پاسخ این سؤال احتمالا خیر است. آنچنان که شاهد بودیم سخنان ترامپ با موضع‌گیری محکم اروپا روبه‌رو شد و نه‌تنها برجام پاره نشد بلکه به نوعی انسجام بیشتری هم پیدا کرد. همچنین دیدیم که ترامپ بار تصمیم‌گیری دراین‌باره را به دوش کنگره سپرد که نشان می‌دهد دست او برای اعمال فشار روی ایران خالی است. اگر بخواهم خیلی بدبینانه نگاه کنم ممکن است این اقدامات خصمانه آمریکا باعث شود بانک‌های خارجی در زمینه مبادلات مالی با ایران کمی‌ محتاطانه‌تر عمل کنند که آن هم تأثیر جدی بر وضعیت ما نخواهد داشت چون هم‌اکنون هم بانک‌های بزرگ خارجی دادوستدی با ما ندارند. به نظر وزارت نفت، بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن، تجارت و سایر ارگان‌های درگیر در آینده باید جدی‌تر از گذشته به جذب سرمایه‌های خارجی بپردازند و این امر به‌هیچ‌وجه نشدنی نیست چراکه ما تجربه بزرگ‌ترین جذب سرمایه‌ها را در دوران اصلاحات از اروپا داشتیم و این در حالی بود که از طرف آمریکا تحریم بودیم. ضمنا این اظهارات ترامپ احتمالا باعث خواهد شد اروپایی‌ها در اجرای برجام جدی‌تر شوند و فرصت‌های اقتصادی بیشتری برای ایران به وجود بیاید. معظمی همچنین اضافه کرد: به نظرم شرکت‌هایی مانند توتال با برنامه‌ریزی قبلی و سنجیدن شرایط به ایران آمده‌اند و مطمئنا تحت تأثیر چنین اقداماتی ایران را ترک نخواهند کرد.

بانک مرکزی: قراردادهای جدید تا ژانویه

درحالی‌که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در سخنان روز جمعه خود بر افزایش فشارها بر ایران از طریق تصویب تحریم‌های جدید تأکید کرد، کارشناسان بانک مرکزی در گفت‌وگو با «شرق» از بی‌تأثیربودن این تهدیدات بر روند رو به رشد قراردادهای تأمین مالی بانک‌های ایرانی با بانک‌های بین‌المللی خبر می‌دهند. به گفته بانک مرکزی تهدیدات ترامپ ارتباط چندانی با نظام بانکی کشور ندارد و به‌همین‌دلیل نیازی به واکنش این بانک نیز وجود نخواهد داشت. به گفته یک منبع آگاه در بانک مرکزی تحریم‌های آمریکا مسئله تازه‌ای نیست و تفاوت عمده این تهدیدات با تحریم‌های گذشته منزوی‌بودن ایالات متحده در برنامه‌ریزی و اجرای آنهاست که عملا این تحریم‌ها را بی‌اثر خواهد کرد. به گفته این کارشناس بانک مرکزی درصورتی‌که آمریکا تصمیم بگیرد شرکت‌ها یا بانک‌های طرف قرارداد با ایران را مجازات کند، مطمئنا با مقاومت و مخالفت جدی اروپا روبه‌رو خواهد شد و تأثیری بر روند جذب سرمایه‌های خارجی یا قراردادهای فی‌مابین نخواهد داشت. برنامه‌ها، جلسات و رایزنی‌های برنامه‌ریزی‌شده این بانک با طرف‌های قرارداد خارجی نیز همچنان طبق برنامه گذشته پیش می‌رود و از بانک مرکزی خبر می‌رسد که تا دی ماه سال جاری خبرهای خوبی در عرصه بانکداری و انعقاد قراردادهای تازه در راه است که می‌تواند تا حدود زیادی نگرانی‌های فعالان اقتصادی درباره تهدیدات رئیس‌جمهور آمریکا را خنثی کند.

پاپس‌کشیدن فاینانسرها تنها تأثیر گفته‌‌های ترامپ

علیرضا منظری، معاون سابق سازمان هواپیمایی، نیز معتقد است سخنان ترامپ تا هنگامی‌ که در حد حرف باقی بماند و باعث ازهم‌پاشیدن برجام نشود، تأثیری جدی بر صنعت هواپیمایی کشور نخواهد داشت. او درباره تأثیر اظهارات ترامپ بر نوسازی ناوگان حمل‌ونقل هوایی ایران به «شرق» گفت: تا قبل از آنکه برجام منعقد شود، بحث انعقاد قراردادهای جدید ناوگان هوایی امکان‌پذیر نبود و نمی‌توانستیم برای ناوگان هوایی خود از شرکت‌های بزرگ مثل بويینگ و ایرباس هواپیما خریداری کنیم اما برجام این امکان را ایجاد کرد که برای نوسازی ناوگان هوایی مذاکره و قراردادهایی نیز منعقد شود. درحال‌حاضر برای پیش‌بینی تأثیر اظهارات ترامپ باید ببینیم که آیا این اقدامات منجر به پایان عمر برجام خواهد شد یا برجام پابرجا خواهد ماند. اگر فرض کنیم که اقدامات آمریکا نهایتا به لغو برجام منجر شود، طبعا می‌تواند باعث شود گشایش‌های حاصل از برجام به نقطه قبلی برگردد و اجازه عملیاتی‌شدن قراردادها داده نشود اما برای تشخیص این موضوع باید به محتوای قراردادها دسترسی داشت و اینکه چه شروطی در این قراردادها برای ادامه همکاری پیش‌بینی شده است. اما با توجه به محرمانه‌بودن این قراردادها نمی‌توان اظهارنظر کرد که درصورتی‌که یکی از طرفین از اجرای تعهدات خود سر باز بزند، طرف مقابل چه اقداماتی را می‌تواند در دستور کار قرار دهد. مهم‌ترین تأثیر منفی اقدامات اخیر آمریکا می‌تواند بر فاینانسرهایی باشد که شرایط خرید هواپیما با کمک فاینانس‌ها را فراهم می‌کردند. درصورتی‌که فاینانسرها تحت تأثیر اقدامات آمریکا از ارائه فاینانس به ایران خودداری کنند نیز می‌توان با درنظرگرفتن ردیف بودجه عمومی برای نوسازی حمل‌ونقل هوایی یا استفاده از ذخیره ارزی نسبت به خرید نقدی هواپیما اقدام کرد. با این حساب احتمالا موضوع خرید هواپیما از شرکت ایرباس چندان تحت تأثیر این اقدامات قرار نمی‌گیرد و قضیه این شرکت با بحث شرکت بويینگ کاملا متفاوت است. خرید هواپیما یک برنامه استراتژیک است و شرکت‌های هواپیمایی بدون نظر دولت‌ها نمی‌توانند هواپیما بفروشند. معاملات هواپیماهای نو نیز از طریق شرکت‌های هواپیمایی مثل بويینگ و ایرباس معمولا با اعمال نظر دولت‌ها همراه است و این شرکت‌ها تابع مقررات دولت خود هستند بنابراین در چنین شرایطی شانس بويینگ برای همکاری با ایران کمتر خواهد بود.